Keizer Maximiliaan II (Wenen, 31 juli 1527 – Regensburg, 12 oktober 1576) was keizer van het Heilige Roomse Rijk, koning van Bohemen, koning van Hongarije en aartshertog van Oostenrijk. Hij was de oudste zoon van keizer Ferdinand I en een neef van keizer Karel V.
Religieus beleid
Maximiliaan II regeerde tijdens de lutherse hervormingen en hij stelde zich open voor de argumentatie van de protestanten. Hij had lutherse predikers, adviseurs, artsen en wetenschappers naar het hof geroepen. Onder druk van zijn vader, Ferdinand I, het katholieke Spanje en de Heilige stoel moest Maximiliaan II publiekelijk verklaren zich altijd aan het officiële geloof van Rome te zullen houden. Dit belette hem niet om privé te blijven omgaan met de volgelingen van Luther.
In 1553 verving Maximiliaan II Filips II van Spanje, de zoon van Karel V, nadat de Duitse keurvorsten geprotesteerd hadden tegen een uitgesproken Rooms-katholieke keizer. Eenmaal op de troon, sloeg Maximiliaan II een nieuwe weg in: in plaats van zich actief achter de Kerk van Rome te scharen en aan de strijd tegen de ketters deel te nemen, had hij besloten vrede en verdraagzaamheid te dienen. Hij zou zich niet bij de ene (protestanten) noch bij de ander (rooms-katholieken) aansluiten. Geen van de twee partijen kon dus zeggen dat hij een van hen was.
Oost-Europa
In 1564 begon het conflict met de Ottomanen opnieuw. Een trouwe bondgenoot van Maximiliaan, de Ban van Kroatië en generaal in het Habsburgse leger, Nikola Šubić Zrinski, veroverde de strategische stad Szeged op de Ottomanen. Wat volgde is het Beleg van Szigetvár in 1566. Nikola Šubić Zrinski sneuvelt en sultan Süleyman I sterft aan een hartaanval.
De Habsburgers moesten het Verdrag van Adrianopel (1568) ondertekenen. Moldavië en Walachije worden vazalstaten van het Ottomaanse Rijk, plus moesten ze een tribuut 30 000 gulden betalen. Vanaf 1569 kregen de Ottomanen een nieuwe tegenstrever, de Russen onder leiding van Ivan IV de verschrikkelijke . Gesterkt door de situatie kan Maximiliaan het Verdrag van Speyer (1570) afdwingen en is Johan II Sigismund Zápolya, heerser van Oost-Hongarije bereid om af te treden en de Hongaarse troon aan de Habsburgers af te staan. Hij kreeg de titel “Prins van Transylvanië, een onderdeel van het Koninkrijk Hongarije”. Een jaar later stierf hij.
De nieuwe de vovoide van Transylvanië, Stefanus Báthory, een van de gewiekste vorsers van zijn tijd, zal de strijd tussen de Habsburgers en de Ottomanen kundig tegen elkaar uitspelen. Bij de dood van Maximiliaan is hij prins van het Vorstendom Transsylvanië, koning van het Pools-Litouwse Gemenebest en feitelijke heerser over het Hertogdom Pruisen.
Maximiliaan II had nooit een sterk gestel gehad. Op 49-jarige leeftijd, tijdens zijn terugkeer van zijn militaire veldtocht naar Wenen, speelde zijn oude kwaal, hartkloppingen, weer op en stierf hij.
Maximiliaan II was lid van de Orde van het Gulden Vlies.